איינער פון מיינע געטרייע סאטמארע לייענער האט מיר צוגעשיקט דעם שטיקל. דאכט זיך מיר אז ס'איז פון די "שטורעם" וועבזייטל. זיי האבען עס געשטעלט לכבוד די יארצייט - כ"ב שבט העעל"ט און די יערליכע כינוס השלוחות. ער האט געוואוסט צו וועמען צו שיקן. איך האב עס אויך באמערקט. און פון דעם האט ער אנגעהויבן בויען בנינים. צום ערשט האט ער עס צוגעגליכענט צו די יעקאטרעניסלאווער רביצין און אירע זכרונות וועלכע ווערן לעצטנס אפגעדרוקט דורך די קה"ת פירמע. "די רביצין חנה וואלט נישט געשריבן "צדאקע" אזוי ווי איר שנור", האט ער מיר געשריבן. "ס'איז קענטיג אז זי איז נישט געווען מבית הרב, און אז זי האט געהאט פריוואטע לערערס." ס'איז ניכר פון זיינע ווערטער אז ער האט נישט געמיינט לקנטר. כ'ווייס נישט צו וואס ער זאגט איז אמת, אבער כ'האב הנאה געהאט סיי פונעם צעטל און סיי פון זיין געשראבעכץ. פונעם צעטל זעהט מען ווי די רביצין ע"ה איז מושפע געווען פון איר מאנ'ס ענינים, טראץ דעם וואס מען האט איר נישט געזעהן ביי די פארברענגענס וכו'. און אויך איז גוט צו זעהן סתם ווי זי איז באזארגט פאר די פאציענט און שרייבט איר אהן (אדער אים) א צעטל מיט א זייער פראקטישע סגולה. פון טאטען זאל געזונט זיין האט איך אמאל געהערט א מעשה וועגן א רביצין פון די דעעש'ער משפחה וועלכע האט נישט געקענט אונטערשרייבן איר אייגענע נאמען אויף די שטר תנאים און האט אנשטאט דעם געמאכט עפעס א צייכן. איין זאך זעה איך יא; אז די שוויגער מיט'ן שנור און אפילו די באבע, די רביצין שטערנא שרה, האבען אלע געהאט אזא ענדליכע רונדיגע האנדשריפט, אזוי ווי מ'זעהט ביי די אלטע איראפעישע אידן. אבער דאס אז אלע האבען ענדליך געשריבן איז געווען ווען מ'האט געשריבן "גוי'איש", ביי אידיש אדער לשה"ק האב איך דאס נישט געזעהן ביז היינט, אדער אפשר געזעהן אבער נישט באמערקט ביז היינט. קען זיין אז דאס צוליב דעם וואס די לערערס אין די גוי'אישע שולעס האבען מקפיד געווען אז די תלמידים זאלען אלע שרייבן איין וועג און האלטען דער בליי-פעדער אויך אין א געוויסן אופן, אזוי אז אלע האבען געשריבן גאר אייניג. משא"כ די מלמדים אין חדר. און טאקע דערפאר שרייבט מען היינט נישט אייניג, ווייל אפילו אין אמעריקאני גוי'אישע שולעס איז מען שוין נישט מקפיד צו פיל אויף אופן אחיזת הבליי-פעדער, ווייל עס מאכט א לחץ אויפ'ן קינד, און חלילה צו מאכען לחץ
.................
How do we know this letter is authentic?
ReplyDeletehow do we know An Ailimisher really asked that question?
ReplyDeleteווי עס איז קענטיג פון סגנון איז דאס א ברכה און א הוראה פון רבין צו איינעם. און די רביצין האט עס געשריבן פאר זיך בכדי צו דאס איבער געבן - זאגן פונקטלעך. תא חזי איר ביטול צום רבין, א צדקנית בת צדיק בת בנו של צדיק וכו' און "גיט איבער" דעם רבינס ענטפער'
ReplyDeleteyou are probably correct
ReplyDeleteI didn't ask the question, but it is a good one anyway.
ReplyDeleteTzig, the question about the spelling of the word "tzedoko" is really ignorant – Yiddish had no 'standardized' spelling and the idea of spelling Hebrew words the way they are spelled in Hebrew (as is customary today) is 'lav davka'. In fact, it makes a lot more sense to write צדקה in Hebrew but צדאקע in Yiddish (so that the whole language will have a consistent prononciation-spelling approach)... Many people used to write this way 'amol'.
ReplyDeleteanon 6:01: "you are probably correct"
ReplyDeleteYou'all are probably atleast, משוגעים לדבר אחד, שאין תרופה לה
I don't think is because she wanted to write with the Yiddish rules vs. the Loshon Hakodesh rules. Because there are 2 spellings for Tzedaka within the letter. It's rather the lack of an education in Hebrew, which was the norm in the era the Rebetizin grew up, based on the Shilchon Oruch. If I recall correctly it lines up with the explanation the Rebbe gave why now days he believes learning is allowed
ReplyDeleteanon 9:48, "it lines up with the explanation the Rebbe gave why now days he believes learning is allowed"
ReplyDeleteהלכה כר' אליעזר בן הורקנוס שכל המלמד את בתו כאילו מלמדה תפלות
But learning how to spell צדקה you don't have to learn תורה reading the weekly שמועס'ן מיט קינדער published by קה"ת will do.
so why didn't the Rabbonim of old even teach their daughters how to spell their names in Jewish???
ReplyDeleteThere is a prominent Rov in NY area today who is a nephew of the old Rebbetzin (Feige)of Satmar, and is not a chosid. He told me that when he got engaged he brought his wedding invitation to his aunt. She did not understand one word of the Hebrew and asked him to please translate it for her!
ReplyDeleteKovner
ReplyDeleteBut I read in some non Gelbman biography, which are usually closer to the truth, that Alte Fiege wanted the Satmar schools should learn a little more Loshe Kodesh,and the Satmar ruv was about to give in but some elder Chasidim pushed him the other way.
BTW, I dont think that Nephew is too prominent...he is a hatemonger
The Rebbetzn Chana was writing to a person who was not very well versed in לושן קודש so she just wanted herself to be understood.
ReplyDeletetzig, די רעבעצינ'ס "צדאקע" פושקע
ReplyDeleteThe russians pronounce it as written here צדאקע not צדקה